Kwas foliowy

[źródło zdjęcia]

Jednym z niezmiennych zaleceń lekarzy opiekujących się przyszłymi mamami jest zażywanie suplementów diety zawierających kwas foliowy. W dzisiejszym artykule chcemy wytłumaczyć, dlaczego kobieta powinna go zażywać nie tylko w trakcie ciąży, ale także w okresie jej planowania i karmienia piersią.

Kwas foliowy jest organicznym związkiem chemicznym, należącym do witamin z grupy B. Jest nazywany również folacyną, witaminą B9 lub B11. Pełni ważne funkcje biologiczne, umożliwiające prawidłowe funkcjonowanie wszystkich komórek organizmu, zwłaszcza układu krwiotwórczego i nerwowego. Zapewnia regulację wzrostu, podziałów i funkcjonowania komórek naszego ciała. Niedobory kwasu foliowego sprzyjają rozwojowi miażdżycy, chorób neurodegeneracyjnych i psychicznych oraz niektórych typów nowotworów.

W organizmie człowieka kwas foliowy jest wytwarzany w niewielkich ilościach przez bakterie jelitowe. Reszta dostarczana jest wraz z pożywieniem, przede wszystkim pochodzenia roślinnego. Najlepszym źródłem witaminy B9 są zielone warzywa takie jak szpinak, sałata, brokuły, bób czy szparagi. Znajdziemy ją również w pomidorach, owocach cytrusowych, orzechach i produktach pełnoziarnistych. Należy jednak pamiętać, że obróbka termiczna produktów bogatych w kwas foliowy może znacznie zmniejszyć jego zawartość. Co ciekawe, straty te wyraźnie zmniejsza obecność w produkcie witaminy C.

Dla zdrowego człowieka, który racjonalnie się odżywia, ilość kwasu foliowego zawarta w pokarmach jest zazwyczaj wystarczająca. Inaczej jest w przypadku kobiet w ciąży, ponieważ witamina B9 ma szczególne znaczenie dla rozwijających się tkanek, w których zachodzą intensywne podziały komórkowe. Dlatego niedobór tego składnika jest szczególnie niebezpieczny dla rozwijającego się płodu.

Już w latach 80-tych XX wieku udowodniono, że zażywanie kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym i w trakcie ciąży, przynajmniej do końca 12 tygodnia, jest niezwykle ważne. Bez dodatkowej suplementacji, w trakcie rozwoju płodu niewielkie zapasy zmagazynowane wcześniej w organizmie mamy ulegają szybkiemu wyczerpaniu. Przeciętne zapotrzebowanie na witaminę B9 u dorosłej kobiety wynosi 250 μg na dobę. U ciężarnej wzrasta do około 460 μg dziennie.

Kwas foliowy odgrywa szczególnie ważną rolę w procesie kształtowania się cewy nerwowej, z której rozwijają się mózg oraz rdzeń kręgowy dziecka. Niedobory B9 grożą wystąpieniem wad ośrodkowego układu nerwowego, z których najcięższe to bezmózgowie, przepuklina mózgowo-rdzeniowa i rozszczep kręgosłupa. W Polsce wady ośrodkowego układu nerwowego są drugą co do częstości przyczyną zgonów noworodków z wadami wrodzonymi.

Niedobór kwasu foliowego w organizmie ciężarnej kobiety może też powodować odklejenie się łożyska, poronienie, niską masę urodzeniową noworodka, a także wystąpienie u niego anemii.

Od wielu lat prowadzone są programy profilaktyczne, celem których jest rozpowszechnienie spożycia kwasu foliowego. Mimo to częstość występowania wad cewy nerwowej w Polsce nadal jest znacznie wyższa od średniej w Europie. Ze względu na to, że ponad połowa ciąż to ciąże nieplanowane, kwas foliowy powinna zażywać każda kobieta w wieku rozrodczym. Udowodniono, że spożywanie 0,4 mg dziennie (ale nie więcej niż 1 mg), zmniejsza liczbę urodzeń noworodków z wadami cewy nerwowej aż o 50 – 75%. Zdrowa dieta i zażywanie suplementów, które pozytywnie wpływają na nasz organizm i chronią nas przed wieloma chorobami, to niewielka cena za zdrowie – nasze i naszych dzieci.

Immunologia w leczeniu niepłodności

[źródło obrazka]

Czym zajmuje się immunologia?

Immunologia to dziedzina nauki opisująca mechanizmy obronne organizmu przed różnego rodzaju szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak drobnoustroje czy toksyny. Nasz układ odpornościowy jest odpowiedzialny również za zabezpieczenie organizmu przed potencjalnymi zagrożeniami wewnętrznymi wynikającymi z nieprawidłowych podziałów komórkowych lub zaburzenia ich funkcji.

W obronie przed patogenami biorą udział liczne komórki układu odpornościowego. Należą do niech między innymi limfocyty, które mają zdolność do produkcji swoistych przeciwciał przeciw określonemu białku, komórce lub związkowi chemicznemu. Taką odpowiedź nazywamy swoistą, gdyż reakcja organizmu pojawia się przeciw konkretnemu antygenowi. Innym typem obrony jest odpowiedź nieswoista, za którą odpowiadają takie komórki jak monocyty, makrofagi i granulocyty. Jest to odpowiedź natychmiastowa, lecz nie jest precyzyjnie skierowana przeciw konkretnym antygenom.

Działanie układu odpornościowego jest bardzo złożone, a za jego sprawne funkcjonowanie odpowiadają białka zwane cytokinami i interleukinami. To właśnie one pobudzają lub hamują aktywność komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu. Rozróżniamy liczne cytokiny i interleukiny, ich obecność oraz proporcje w jakich występują warunkują prawidłowe działanie układu odpornościowego. Zaburzenia w wydzielaniu cytokin, dysproporcje w różnych subpopulacjach komórek mogą skutkować nieprawidłowym działaniem naszego układu odpornościowego, co przejawia się rozwojem alergii (odpowiedzi układu odpornościowego na nieszkodliwe czynniki zewnętrzne) lub chorób autoimmunologicznych (odpowiedź układu odpornościowego skierowana przeciw własnym komórkom i tkankom). W przebiegu chorób autoimmunologicznych układ odpornościowy zaczyna rozpoznawać swoje tkanki jako nieprawidłowe, w wyniku czego dochodzi do ich niszczenia. Do chorób autoimmunologicznych należy między innymi toczeń, nieswoiste zapalenia jelit, choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, objawem zaburzeń autoimmunologicznych może być także niepłodność.

Dlaczego immunologia ma znaczenie przy problemach z zajściem w ciążę?

Immunologia od lat obecna jest w położnictwie, ginekologii oraz medycynie rozrodu. To właśnie reakcje obronne organizmu mogą doprowadzić do konfliktu serologicznego występującego między matką a płodem. O konflikcie serologicznym można przeczytać tutaj. Obecnie w celu zapobiegania występowania konfliktu serologicznego rutynowo wykonuje się odpowiednie badania krwi, które gdy to konieczne, pozwalają na zastosowanie odpowiedniej profilaktyki farmakologicznej.

Innym obszarem w medycynie rozrodu, w którym przeprowadza się badania układu odpornościowego, jest diagnostyka przyczyn poronień nawykowych oraz niepłodności o niewyjaśnionej wcześniej przyczynie. Spopularyzowanie badań immunologicznych umożliwiło postawienie diagnozy w wielu przypadkach niepłodności o wcześniej nieznanym podłożu. W przypadku niepłodności immunologicznej, gdy układ odpornościowy nie działa prawidłowo, organizm zwraca się przeciwko komórkom rozrodczym lub przeciwko zarodkowi uniemożliwiając zapłodnienie lub będąc przyczyną poronień na wczesnym etapie ciąży.

Co to jest niepłodność autoimmunologiczna?

Najczęściej (90%) za niepłodność immunologiczną odpowiadają zaburzenia autoimmunologiczne, kiedy organizm niszczy swoje własne komórki i tkanki. Wówczas układ odpornościowy produkuje przeciwciała zwane autoprzeciwciałami. Takie zaburzenie funkcji układu odpornościowego prowadzi do rozwoju choroby autoimmunologicznej, która objawiać się może jako niepłodność lub może być przyczyną utarty ciąży.

Co to jest niepłodność alloimmunologiczna? 

O zaburzeniach alloimmunologicznch mówimy, gdy organizm kobiety nieprawidłowo reaguje na antygeny partnera i w wyniku tego niszczy plemniki lub zarodek. Za sytuację taką może odpowiadać dysproporcja w różnych typach limfocytów, nadmierna aktywność cytokin prozapalnych oraz nieprawidłowa liczba lub aktywność komórek NK (natural killer). Komórki NK są obecne u kobiet, u których ciąża przebiega prawidłowo. Jednak, gdy ich liczba lub aktywność jest nieprawidłowa, następują procesy patologiczne, takie jak rozpoznawanie plemników lub zarodka jako komórki obce, a następnie niszczenie ich.

Ponadto kobiecy układ odpornościowy także może wytwarzać przeciwciała przeciwplemnikowe, które utrudniają dotarcie plemnikom do oocytu.

Jaką rolę w utrzymaniu ciąży odgrywają przeciwciała blokujące?

Istotną rolę w utrzymaniu ciąży odgrywają przeciwciała blokujące, które zabezpieczają zarodek przed działaniem układu odpornościowego matki. Ich niedobór może być kolejną przyczyną poronień nawykowych o podłożu immunologicznym.

Jakie badania należy wykonać, aby sprawdzić czy problemy z zajściem w ciążę lub jej utrzymaniem mają podłoże immunologiczne?

Ten temat omówimy w jednym z kolejnych artykułów.

 

Dzień Chłopaka!

Z okazji Dnia Chłopaka wszystkim Panom życzymy dużo zdrowia, radości i spełnienia marzeń!
W prezencie mamy dla Was 10 bezpłatnych badań nasienia. Wystarczy zadzwonić do Zięba Clinic w dniach 30.09.2019 - 7.10.2019 i umówić się na badanie podając przy rejestracji hasło "Dzień Chłopaka". Aby badanie było wiarygodne, należy pamiętać o zachowaniu abstynencji seksualnej przez 3 do 5 dni. Zapraszamy!

Badania obowiązkowe w ciąży

[źródło zdjęcia]

Każda przyszła mama powinna szczególnie dbać o zdrowie. Aby zapewnić bezpieczeństwo i sobie i rozwijającemu się maluchowi, powinna regularnie zgłaszać się na wizyty do lekarza i wykonywać odpowiednie badania. Pozwala to na wczesne wykrycie ewentualnych patologii i w razie potrzeby na jak najszybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia. Standardy postępowania medycznego w zakresie opieki nad kobietą w okresie ciąży fizjologicznej zostały określone przez Ministerstwo Zdrowia w Rozporządzeniu w sprawie nowego standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej z dnia 11 września 2018 roku.

Standardowo wizyty u ginekologa-położnika powinny odbywać się co 3 – 4 tygodnie i każdorazowo obejmować badanie podmiotowe, przedmiotowe oraz ocenę ryzyka ciążowego. Konieczna jest także kontrola przyrostu masy ciała oraz pomiary ciśnienia tętniczego krwi ciężarnej. Lekarz powinien zwracać uwagę również na kwestię zdrowia jamy ustnej i propagowania zdrowego stylu życia. Poza badaniami przeprowadzonymi w gabinecie, lekarz zleca również wykonanie badań laboratoryjnych. Poniżej zamieszczamy kalendarz pozostałych badań obowiązkowych według Rozporządzenia Ministerstwa Zdrowia, ukierunkowanych na wykrywanie najczęściej występujących schorzeń, w tym: konfliktu serologicznego, stanu przedrzucawkowego, niedokrwistości, zaburzeń krzepnięcia krwi, cukrzycy ciążowej czy infekcji. Są to badania podstawowe, zlecane w ramach profilaktyki u kobiet, u których ciąża przebiega fizjologicznie. W wielu przypadkach konieczna może być indywidualizacja postępowania i zlecenie dodatkowych badań.

Do 10 tygodnia ciąży (lub podczas pierwszego zgłoszenia się do lekarza):

• badanie gruczołów sutkowych,
• określenie BMI,
• przekazanie informacji o możliwości wykonania badań w kierunku chorób genetycznych,
• grupa krwi i Rh,
• przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych,
• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• cytologia (chyba że pacjentka wykonywała ją w ciągu ostatnich 3 miesięcy),glukoza we krwi na czczo (OGTT u kobiet z czynnikami ryzyka cukrzycy ciążowej),
• VDRL, HIV, HCV,
• toksoplazmoza IgG i IgM (chyba że pacjentka ma potwierdzone występowanie przeciwciał IgG sprzed ciąży),
• różyczka IgG, IgM (chyba że pacjentka była zaszczepiona lub przeszła różyczkę),
• TSH.

11 – 14 tydzień ciąży:

• badanie ultrasonograficzne zgodne z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników,
• ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji.

15 – 20 tydzień ciąży:

• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu.

18 – 22 tydzień ciąży:

• badanie ultrasonograficzne zgodne z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników

21 – 26 tydzień ciąży:

• ocena czynności serca płodu,
• trzypunktowe oznaczenie stężenia glukozy we krwi po doustnym podaniu 75 g glukozy („krzywa cukrowa”),
• badanie ogólne moczu,
• przeciwciała anty-D u kobiet Rh-,
• toksoplazmoza IgM (u pacjentek z wynikiem ujemnym w I trymestrze).

27 – 32 tydzień ciąży:

• ocena czynności serca płodu,
• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• przeciwciała anty-D u kobiet Rh-; w przypadku występowania wskazań podanie immunoglobuliny anty-D (w 28 – 30 tygodniu ciąży),
• badanie ultrasonograficzne zgodne z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników.

33 – 37 tydzień ciąży:

• badanie położnicze,
• ocena wymiarów miednicy,
• ocena czynności serca płodu i ruchów płodu,
• badanie gruczołów sutkowych,
• ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji,
• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• badanie antygenu Hbs, HIV,
• u pacjentek w grupie ze zwiększonym ryzykiem zakażenia VDRL i HCV,
• posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących (35 – 37 tydzień ciąży).

38 – 39 tydzień ciąży:

• badanie położnicze,
• ocena czynności serca płodu oraz ruchów płodu,
• badanie ogólne moczu,
• morfologia krwi.

Po 40 tygodniu ciąży:

• co 2 – 3 dni: KTG oraz badanie ultrasonograficzne zgodne z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz (jeżeli KTG i USG są prawidłowe) co 7 dni:
• badanie położnicze,
• ocena ruchów płodu.

MACS - selekcja plemników aktywowana w polu magnetycznym

[źródło obrazka]

Skuteczność leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego zależy od kilku czynników. Jednym z najważniejszych jest potencjał rozwojowy zarodka. Zależy on głównie od jakości gamet, z których połączenia powstaje: oocytu i plemnika. W jednym ejakulacie może znajdować się nawet kilkaset milionów plemników. Dlatego też powstają nowe metody ich selekcji i eliminowania nieprawidłowych komórek.

Zapłodnienie pozaustrojowe można przeprowadzić kilkoma technikami:

• IVF, która polega na umieszczeniu zawiesiny plemników w pobliżu oocytu (plemnik sam wnika do wnętrza komórki jajowej) lub
• mikrochirurgicznej, w przypadku której embriolog umieszcza jednego, wybranego przez siebie plemnika w jajeczku. W tym przypadku wybór może opierać się ma ocenie ruchliwości i morfologii (ICSI, IMSI), czy zdolności do wiązania się plemników z hialuronianem (PICSI).

Niezależnie od tego, którą technikę się zastosuje, nasienie zostaje zawsze najpierw poddane odpowiedniej preparatyce, dzięki której uzyskuje się zawiesinę wyselekcjonowanych plemników, oddzielonych od pozostałych składowych ejakulatu.

Metody udoskonalające opisaną wyżej preparatykę pozwalają na dokładniejsze i bardziej efektywne eliminowanie plemników, które pomimo prawidłowej ruchliwości i wyglądu mogą mieć niewidoczne pod mikroskopem defekty, wpływające na obniżenie potencjału rozwojowego zarodka, a co za tym idzie skuteczności leczenia. Jedną z takich metod jest MACS, czyli selekcja plemników aktywowana w polu magnetycznym.

Metoda MACS umożliwia efektywne usuwanie z próbki tak zwanych plemników apoptotycznych. Są to gamety, w których rozpoczął się proces genetycznie zaprogramowanej śmierci komórki. Standardowe techniki preparatyki nasienia nie eliminują ich całkowicie.

Jakie korzyści przynosi zastosowanie metody MACS?

Selekcja aktywowana magnetycznie umożliwia eliminację plemników apoptotycznych oraz uzyskanie puli plemników o lepszej morfologii, ruchliwości oraz integralności chromatyny plemnikowej (czyli o prawidłowym DNA). Pozwala to na zwiększenie odsetka zapłodnień, lepszy rozwój zarodków oraz lepszą skuteczność leczenia, w postaci większego odsetka ciąż klinicznych.

Kto powinien skorzystać z metody MACS?

Pacjenci, u których stwierdzono:

• czynnik męski, w tym nieprawidłowości dotyczące fragmentacji chromatyny plemnikowej,
• wcześniejsze niepowodzenia procedur zapłodnienia pozaustrojowego,
• niepłodność idiopatyczną (o nieustalonej przyczynie),
• poronienia nawracające.