Szyjka macicy i śluz szyjkowy

[źródło obrazka]

     Szyjka macicy ma średnio 3 - 4 cm długości i 2,5 cm szerokości. Kanał szyjki macicy, łączący pochwę z jamą macicy ma średnicę około 7 mm. Z jednej strony stanowi barierę dla czynników infekcyjnych, z drugiej – musi umożliwić plemnikom przedostanie się do jamy macicy i następnie do jajowodów.

     Środowisko w pochwie jest kwaśne. Niskie pH oraz obecność bakterii Lactobacillus stanowią barierę ochronną przed infekcją, ale nie są przyjazne plemnikom, ponieważ odczyn nasienia jest zasadowy. Kondycja plemników wspierana jest więc przez śluz o wyższym pH, wydzielany przez szyjkę macicy. Ponadto interakcje pomiędzy substancjami obecnymi na powierzchni męskich komórek rozrodczych i cząsteczkami zawartymi w śluzie szyjkowym, biorą udział w kapacytacji. Jest to proces ostatecznego dojrzewania plemników, nadający im zdolność do zapłodnienia komórki jajowej.

     Śluz szyjkowy wypełnia kanał szyjki macicy. Stanowi jednocześnie barierę dla patogenów oraz środowisko przyjazne plemnikom. Składa się głównie z wody, ale zawiera także enzymy, jony, białka o właściwościach bakteriobójczych, białka osocza oraz mucyny, nadające wydzielinie szyjki charakterystyczną, śluzową konsystencję. Skład i wygląd śluzu zmieniają się w zależności od fazy cyklu miesiączkowego, co jest wykorzystywane w obserwacji cyklu.

Zmiany te, zachodzące pod wpływem działania hormonów, są kluczowe dla zdolności do naturalnego zajścia w ciążę.

     Badaniem określającym interakcję plemników i śluzu szyjkowego jest tak zwany test PCT (post-coital test – test po stosunku). Polega on na sprawdzeniu, czy po około 7 godzinach od stosunku w śluzie znajdują się ruchliwe plemniki. Test PCT został opracowany w 1866 roku i w niektórych ośrodkach jest wykonywany do dzisiaj. Coraz częściej podważa się jednak jego wartość diagnostyczną i według najnowszych rekomendacji powinien być traktowany jako metoda historyczna, a nie stosowany w rutynowej diagnostyce.

     Rozważając przyczyny niepłodności kobiecej, w pierwszej kolejności zwraca się uwagę na brak owulacji, schorzenia jajowodów, endometriozę  i inne powody, w tym niepłodność idiopatyczną, czyli niewyjaśnionego pochodzenia. Często pomija się czynnik szyjkowy, a może on być podłożem 3 do 8% przypadków niepłodności u kobiet. Dzieje się tak między innymi dlatego, że najczęściej stosowane metody rozrodu wspomaganego: inseminacja i zapłodnienie in vitro, pozwalają ominąć i wykluczyć problemy, które mogą wynikać z nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy. Warto jednak pamiętać, że w przypadku naturalnych starań o dziecko szyjka macicy pełni bardzo ważną, choć czasami niedocenianą rolę. Prawidłowa budowa i funkcjonowanie szyjki macicy są również niezbędne dla utrzymania rozwijającej się ciąży. Temu tematowi poświęcimy osobny tekst.